آشنایی با رشته اکولوژی انسانی

معرفی رشته اکولوژی انسانی

رشته اکولوژی انسانی یکی از رشته های وزارت بهداشت است.اکولوژی انسانی دانشی بین رشته ای است که توجه آن به تغییر در الگوهای روابط انسان با منابع و محیط از مصرف کنندگی به الگوی حفاظت و اقدامهای رهایی بخش معطوف است. این رشته شاخه ای از علوم بهداشتی و زیست محیطی است که در آن دانشجو طی دوره آموزش ضمن آشنای با اصول اکولوژی انسانی و رویکرد کلی نگر (نیاز عصر ما) و روشهای پژوهش بویژه در حیطه سلامت و محیطزیست انسان، قادر به یافتن مبانی، ابعاد مساله سلامت انسان،فرهنگ و محیط خود می گردد.

تاریخچه رشته اکولوژی انسانی

اکولوژی انسانی نام و چارچوب خود را از نظام تعریف شده اکولوژی زیستی گرفته است. عده ای معتقدند: «اگرچه اصطلاح اکولوژی انسانی جدید است ولی مفهوم آن به قدمت شروع زندگی انسان بر روی کره زمین می باشد».

طی سالهای ۱۹۲۰ در شیکاگو، رابرت پارک و رودریک مکنزی اصطلاح اکولوژی انسانی را در مقاله خود که در کتاب «شهر» به چاپ رسیده است، عنوان کرده اند. پارک در سال ۱۹۲۵ پیشنهاد کرد که موضوع اصلی مطالعه اکولوژی انسانی مجموعه افراد و سازمانها در فضا می باشد. مکنزی اضافه نمود: «اکولوژی انسانی» تلاش در مطالعه فضایی و زمانی روابط موجودات انسانی تحت تأثیر نیروهای انتخابی و تطابقی محیطی و اثر موقعیت فضایی و زمانی بر سازمانها و رفتارهای انسانی دارد. در ده ۱۹۵۰، اواخر جنگ جهانی دوم، هنگام نوسازی و بازسازی، اکولوژی انسانی از طریق تحقیقات جمعیت و مطالعات شهری به دانشگاههای اروپا گسترده شد. پس از کنفرانس استکهلم در اواخر ۱۹۶۰ در بحران انرژی، زمینه های جدیدی از توجه به اکولوژی انسانی به دنبال بحران منابع و رکود در رشته شهری و بحرانهای اقتصادی بوجود آمد. در دهه ۱۹۷۰، به عنوان یک رشته بین سیستمی گسترش یافت. این دوره به تغییر در الگوهای روابط انسان با منابع و محیط طبیعی از مصرف کنندگی به الگوی حفاظت و اقدامهای رهایی بخش، معطوف است.

 پیشرفت های جدید رشته اکولوژی انسانی

تغییر توجه اکولوژی انسانی از مشکلات کشورهای صنعتی شهری به مشکلات کشورهای فقیر و توسعه نیافته نیز نوعی تکامل با اهمیت بود. این تغییر تأکید را از سوی آلودگیهای ناشی از صنعت و توسعه گسترده به سوی فقر و توسعه نیافتگی که برای محیط فیزیکی و انسانی به همان اندازه مخرب هستند، توجه کرد. اکولوژی انسانی پس از کنفرانس ریو در نیمه اول ۱۹۹۰، توجه به سلامت، توسعه پایدار گسترش فاصله بین «جنوب»، «شمال» و افزایش بین فقیر و غنی چه در جنوب و چه در شمال داشت. زمانی که سلامت به عنوان محور مرکزی چارچوب توسعه گذارده شد، عدالت اجتماعی نیز میزانی برای پایداری آن خواهد بود.

بنابراین: «اکولوژی انسانی بیشتر روی مسایل مربوط به سلامت افراد در محیط های سالم متمرکز می گردد»

در یک چهارم قرن گذشته اکولوژی انسانی در دانشگاههای جهان تدریس شده است و امروزه این علم بسیار تکامل یافته است، که با افزایش تأکید ابعاد اجتماعی، اقتصادی و مشکلات محیطی به ویژه ظهور و برنامه کار قرن ۲۱ و افزایش توجه نسبت به توسعه پایداری در کنفرانس ریو در سال ۱۹۹۲ می باشد. نیاز به نگرش بین سیستمی نسبت به برنامه ریزی محیطی به صورت گسترده ای پذیرفته شده و نگرشهای جدیدتر تکامل به سوی دیدگاه ورای سیستمی را پیشنهاد می نماید.

آموزش درس اکولوژی انسانی در ایران سی سال پیش در دانشکده بهداشت در گروه اکولوژی انسانی آغاز و در تمامی دانشکده های پزشکی و رشته های مختلف پزشکی و پیراپزشکی تدریس می شد و در حال حاضر نیز گروه اکولوژی انسانی در دانشکده بهداشت مشغول فعالیت در این زمینه می باشد.

ارزش های حاکم بر رشته اکولوژی انسانی

ایده اساسی رشته اکولوژی انسانی این است که ما می توانیم در محیط سالم به زندگی سالم دست یابیم، آن هم در صورتی که در هماهنگی با سایر انسان ها و طبیعت زندگی کنیم. اصول انسانی و اسلامی که دانش و عملکرد اکولوژی انسانی حول محور آن وحدت می یابد و در تربیت کارشناسان ارشد این رشته و در جریان آموزش به آنان قابل انتقال است، عبارتند از:
–    برابری و عدالت در روابط اجتماعی
–    دسترسی به فرصتهای مناسب برای منافع توسعه انسانی
–    احترام و مراقبت از بقا، ارزش و منزلت انسانها
–    اقدام به حفظ ارزش و منزلت محیطی
–    همزیستی انسانها با طبیعت
–    کار به عنوان واقعیت دادن به وجود و بقای انسان
–    ارزشهای زیباشناختی مانند زیبا سازی محیط
–    ایده اساسی سلامت و رفاه برای همه
–    تاکید بر دانش و یادگیری
–    حمایت از حقوق و منزلت فردی
–    پذیرش همه فرهنگ ها
–    صلح در سطح فردی، اجتماعی و جهانی

مواد امتحانی و ضرایب هر کدام از دروس رشته اکولوژی انسانی

مبانی اکولوژی انسانی ضریب ۳

جمعیت و تنظیم خانواده ضریب ۲

مقدمات آمار زیستی ضریب ۲

بهداشت عمومی  ضریب۱

زبان عمومی ضریب ۲

وظایف حرفه ای دانش آموختگان رشته اکولوژی انسانی

آموزشی:

تدریس در موسسات آموزش عالی و مراکز تحقیقاتی

پژوهشی:

تهیه پروژه های تحقیقاتی بین سیستمی و انجام آنها در موسسات آموزش عالی و مراکز تحقیقاتی

برنامه ریزی:

تحلیل و برنامه ریزی مسایل اکولوژی انسانی در موسسات دولتی و خصوصی زیست محیطی نظیر شهرداری ها، سازمانهای محیط زیست، وزارت مسکن و شهرسازی و … همچنین گردآوری داده های پایه در زمینه مسایل اکولوژی انسانی با توجه به دستور کار سلامت و توسعه پایدار و کمک به برنامه ریزی در جهت رسیدن به اهداف و ارزشیابی برنامه های سلامت و توسعه پایدار

مشاوره ای:

برگزاری سمینارها، کارگاهها برای پرسنل نظام بهداشتی و سلامت در جهت آشناساختن آنها با وظایف و مسئولیت های مربوط به اهداف دستور کار سلامت و توسعه پایدار

ارتباطی:

ایجاد ارتباط و هماهنگی بین فعالیتهای نهادها، سازمانها، وزارتخانه های مختلف در زمینه انجام تحقیقات و برنامه¬ریزی برای رسیدن به سلامت و توسعه پایدار